انتقاد گسترده چهره‌های سیاسی و مدنی افغانستان از طرح «موزاییک» سازمان ملل در چهارمین دور گفت‌وگوهای آنتالیا
چهارمین دور نشست «گفت‌وگوهای ملی درباره نقش جامعه مدنی و نیروهای دموکراتیک در آینده افغانستان» که در شهر آنتالیای ترکیه برگزار شد، طرح موسوم به «موزاییک» سازمان ملل با موجی از انتقادات جدی از سوی چهره‌های سیاسی، فعالان مدنی، نمایندگان نهادهای دموکراتیک و کارشناسان افغان مواجه شد.
این نشست که با حضور گسترده فعالان سیاسی، مدنی، رسانه‌ای، نمایندگان زنان و جوانان افغان برگزار شد، به بررسی ابعاد مختلف طرح پیشنهادی دفتر یوناما برای آینده افغانستان اختصاص یافت؛ طرحی که به گفته منتقدان، نه‌تنها از مشارکت واقعی مردم و نمایندگان جامعه مدنی غفلت کرده، بلکه با رویکردی مبهم و ناعادلانه، زمینه را برای مشروعیت‌بخشی به طالبان فراهم می‌سازد.
انتقاد از ماهیت مبهم و غیرمردمی طرح موزاییک
نصیراحمد اندیشه، نماینده دائم افغانستان در دفتر سازمان ملل در ژنو، در این نشست اعلام کرد که نقشه‌راه سازمان ملل ناقص، ناهماهنگ با واقعیت‌های افغانستان و فاقد ظرفیت ایجاد تحول مثبت است.
او گفت: «در این طرح، تعریف روشنی از حضور دیگر بازیگران و مشارکت مردمی وجود ندارد. کشورهای مختلف داستان خود را برای افغانستان دارند، اما هیچ‌کدام نمی‌توانند درد اصلی کشور را درمان کنند.»
مصطفی مستور، وزیر پیشین اقتصاد، نیز با تأکید بر عدم شفافیت در خواسته‌های سازمان ملل، اظهار داشت: «سه خواسته اصلی طالبان در این طرح روشن و مشخص است، اما خواسته‌های جامعه جهانی، کلی، مبهم و بدون قابلیت اندازه‌گیری باقی مانده‌اند.»
به گفته بسم‌الله تابان، از دیگر شرکت‌کنندگان، این طرح با نادیده گرفتن حقوق مردم افغانستان و نهادهای دموکراتیک، عملاً در خدمت عادی‌سازی رفتار طالبان و به رسمیت شناختن این گروه عمل می‌کند.
غیبت چشمگیر زنان و نهادهای مدنی در طرح یوناما
نبیله مصلح، معین پیشین وزارت امور زنان، با انتقاد از حذف کامل نقش زنان از متن طرح موزاییک، گفت: «این طرح عملاً فقط بر تعامل با طالبان تمرکز دارد و حتی اشاره‌ای به حضور سیاسی زنان یا نیازهای واقعی مردم افغانستان نشده است.»
از منظر منتقدان، تأکید بر «تعامل مشروط» با طالبان بدون مشارکت فعال جامعه مدنی، زنان، گروه‌های سیاسی منتقد و نیروهای اپوزیسیون، موجب تقویت انحصارگرایی طالبان و تضعیف تلاش‌ها برای احیای حاکمیت قانون و عدالت اجتماعی می‌شود.
مخالفت با تصمیم‌سازی‌های خارجی درباره سرنوشت افغانستان
عنایت الله بابر فرهمند، معاون پیشین شورای عالی مصالحه، ضمن تأکید بر لزوم بازنگری کامل در طرح موزاییک، هشدار داد که سرنوشت افغانستان نباید بیرون از مرزها و بدون مشارکت مستقیم مردم آن تعیین شود. او گفت: «این طرح نیازمند اصلاحات جدی است تا بتواند مقبولیت عمومی پیدا کند.»
منصور ایوبی، یکی دیگر از منتقدان این طرح، خواستار رد کامل آن از سوی جامعه مدنی شد و افزود: «پذیرفتن این مسیر، به معنای لگدمال‌کردن آرمان‌های مردم افغانستان است.»
گفت‌وگوهای آنتالیا، گامی در مسیر گفت‌وگوی ملی
چهارمین دور گفت‌وگوهای ملی، که با تمرکز بر بازاندیشی قانون اساسی، شناسایی بازیگران سیاسی و ارزیابی روندهای بین‌المللی برگزار شد، تلاش داشت بستری برای گفت‌وگوی فراگیر میان اقشار مختلف جامعه افغانستان ایجاد کند.
عالیه ییلماز، یکی از برگزارکنندگان این نشست، با توصیف آن به‌عنوان یک «ضرورت تاریخی» گفت: «سکوت امروز ما، مشارکت در ظلم است. زمان اقدام فرارسیده، اما نه برای بازتولید ساختارهای کهنه، بلکه برای گشودن افق‌هایی نو بر پایه عدالت اجتماعی، برابری جنسیتی و مشارکت واقعی مردم.»
مسعود عامر، رییس شبکه نیروهای مدنی و دموکراتیک افغانستان، نیز با ارائه گزارشی از تلاش‌های انجام‌شده برای انسجام‌بخشی به نیروهای دموکراتیک، بر ضرورت ایجاد یک صدای جمعی برای آینده افغانستان تأکید کرد.
این در حالی است که دفتر یوناما، در دفاع از طرح موزاییک، آن را راهکاری جامع برای ایجاد سازوکار مشورتی میان طالبان، جامعه جهانی و دیگر بازیگران افغان معرفی کرده است. اما منتقدان می‌گویند که این رویکرد نه‌تنها مشارکت واقعی را نادیده گرفته، بلکه در مسیر عادی‌سازی رابطه با طالبان بدون اصلاحات بنیادی و تضمین حقوق مردم افغانستان گام برمی‌دارد.